زندگی عشایری و ییلاق و قشلاق، به حرف ساده است اما در عمل با زحمتی عجین شده که نتیجه‌اش رشد مردمانی سخت‌کوش، معتقد و مهربان است. تصور همراه شدن با آدم‌هایی که ساده و سازماندهی شده سفر می‌کنند تا سیاه‌چادرشان را در دشت و صحرا برپا کنند، تصوری شیرین و هیجان‌انگیز است.

زندگی کوچ‌نشینی قدمتی به بلندای تاریخ دارد و از آن هنگام که بشر برای تأمین نیازهایش، دام را اهلی کرد زندگی کوچ‌نشینی آغاز شد هر جا علوفه و مراتع سرسبز باشد، عشایر به آنجا کوچ می‌کند. بهارها و پاییزها که به نیمه می‌رسند، کوچ عشایر آغاز می‌شود و از قشلاق به ییلاق و از ییلاق به قشلاق می‌روند و این حرکت جمعی هر ساله ادامه دارد.

زندگی عشایر با ایل و عشیره گره خورده قاب تصویری که مقابل چشمان‌مان قرار می‌گیرد سیاه چادرهای عشایر و لباس‌های رنگی زنان عشایر و دام‌هایی است که سربالایی کوه و دشت را بالا می‌روند. زندگی عشایر دفتر هزار صفحه‌ای است که هر ورق آن بوی زندگی و سختکوشی می‌دهد.

عشایر یکی از پرمنفعت‌ترین و کم زیان‌ترین گروه‌های اجتماعی و اقتصادی هستند. در مرزهای کشور بیشترین خدمت را به امنیت کشور می‌کنند، در تولید لبنیات، پروتئین، پشم و چرم نقش انکار‌ناپذیری دارند، آنها بسیار کم توقع هستند.

به نسبت سایر کوچندگان در کشور‌های دیگر ما خدمات کمی به آنها می‌دهیم و تکنولوژی روز را در اختیارشان قرار نداده‌ایم، خانه‌هایشان هیچ سندی ندارد، ایل راه‌های آنان را از بین برده‌ایم، دسترسی بسیار سخت به اینترنت و انرژی سوخت دارند. قدرت جاذبه گردشگری بالایی دارند و ما کمتر از این جاذبه استفاده می‌کنیم. شرایط جوی و خشکسالی‌های پی درپی آسیب زیادی به آنها رسانده‌است. با بزرگ‌تر شدن شهرها و حاشیه‌نشینی مشکلاتی در مسیر کوچ آنها به وجود می‌آید.

عوامل بازدارنده زندگی عشیره‌ای سبب عدم رضایت جوان‌ترها و مهاجرت آنها به شهرها و روستاها می‌شود. فضا و آبادی‌های عشایری از نیروی جوان خالی است گویی با آخرین نسل از عشایر روبه‌رو هستیم.

نانی که در روغن نمی‌افتد

روغن حیوانی به عنوان شاخص‌ترین فرآورده‌های دامی و لبنی از نظر اقتصادی و امرار معاشِ عشایر حائز اهمیت بسیار است و طعم آن بستگی زیادی به نحوه تغذیه و چَرای دام دارد.چرای گوسفندان در مراتع پر علف مناطق مرتفع و گیاهان معطر، روغنِ حیوانی را دارای بو و مزه خاصی کرده است و استفاده از گیاهان دارویی طبیعی هم به آن خاصیت درمانی داده است.

مشکلی که گریبانگیر عشایر برای فروش مناسب روغن حیوانی شده است، دست دلالانی‌ست که روغن را با پایین‌ترین قیمت از آن‌ها می‌خرند و به قیمت بالایی در بازار می‌فروشند. تولید روغن حیوانی، حاصل هنر دست زنان عشایر است.

ایجاد بازار فروش و قطع زنجیره دلالان

از مهمترین دغدغه‌ها و چالش‌های جامعه عشایری، نبود بازار فروش مطمئن و خرید تضمینی محصولات دامی به ویژه دام زنده است که در حال حاضر در بازار غیر رسمی و به صورت سنتی به فروش می‌رسد.
صنعت پشم و چرم و تولید و فرآوری آن در کشورمان مغفول مانده است، اگر شرکت تعاونی‌های عشایری به صورت کلی هماهنگ باشند که محصولات عشایر را خریداری کنند و در کارگاه‌های خود فرآوری کنند، بیشترین سود در جیب عشایر و بعد شرکت تعاونی‌ها می‌رود این درآمد نیز به خود کشور باز می‌گردد.


بهترین فرش‌ها و صنایع دستی به دست عشایر با رنگ‌های طبیعی درست می‌شود

با توجه به اینکه بازار صنایع دستی بسیار ضعیف است ولی بهترین فرش‌ها و صنایع دستی به دست عشایر با رنگ‌های طبیعی درست می‌شود اما بازار بد است و خود عشایر کارهای دست را در منازل خودشان استفاده می‌کنند و واسطه‌هایی که فرش را از عشایر به قیمت کم خریداری می‌کنند در بازاهای خارج از کشور به فروش می‌رسانند.همچنین بهترین ژل رویال و طبیعی‌ترین عسل را عشایر دارند که از دل طبیعت گرفته می‌شود اما در زمان فروش عسل قیمتی ندارد

تولیدات دامی که عمده‌ترین کار عشایر است شامل کشک، پنیر، روغن پاک، شیر و ماست است اما به دلیل عدم دسترسی به شهر و اینکه اکثرا مناطق عشایر آنتن مخابرات ندارند و محصولات لبنی فاسدشدنی است باید زودتر به شهر منتقل شود به همین دلیل بعضی از دلالان با حضور در بین عشایر این محصولات را ارزان می‌خرند و در شهر به اسم برندهای مختلف غیر از عشایر در معرض فروش قرار می‌دهند.

بازار فروش تولیدات و محصولات کشاورزی عشایر نیازمند برنامه‌ریزی است

بازار فروش تولیدات و محصولات کشاورزی عشایر نیازمند برنامه ریزی قابل اجرا و توسعه محور در سطح کشوراست؛ چراکه نبود یک ساز و کار مناسب در این زمینه سبب شده تا حاصل دست رنج مردمان سخت کوش عشایری و همچنین زمان و هزینه‌های مرتبط با آن به هدر برود.

دولت با حمایت بخش خصوصی می‌تواند با ایجاد شبکه و زنجیره‌های مرتبط در مراکز فروش شهرها، استان‌ها و نیز احداث فروشگاه‌های عرضه سوغات و محصولات بومی بستر مناسبی را برای فروش محصولات عشایر فراهم کند.